Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) 1990 yılından bu yana İnsani Gelişme Raporları yayınlıyor. Başlıca gelişme sorunları, eğilimleri ve politikalarına ilişkin yayınlanan raporların en yenisi İnsani Gelişim Raporu 2019 yayınlandı.
İnsani Gelişme Raporu 2019: Gelirin Ötesinde, Ortalamanın Ötesinde, bugünün Ötesinde
UNDP 2019 İnsani Gelişme Raporu’nda, 21. yüzyılda yükselen eşitsizliklere odaklanıyor. Gelirin ötesinde, ortalamaların ötesinde, bugünün ötesinde: 21. yüzyılda insani gelişmedeki eşitsizlikler” başlığını taşıyan rapor, eşitsizliklerin insani gelişim üzerindeki olumsuz etkilerine vurgu yapıyor.
Gelirin Ötesinde
“Gelirin ötesinde” vurgusu sağlık, eğitim, insan onuru ve insan haklarına saygı gibi insani gelişmenin kilit unsurlarındaki eşitsizlikleri hedef alıyor. Ekonomik eşitsizlikler varolmaya devam ediyor, öte yandan diğer alanlardaki eşitsizliklerin yalnızca gelir ve varlık perspektifinden bakarak tespit edilmesi güç. İnsani gelişme yaklaşımı buradan yola çıkarak, eşitsizlik konusunu insan odaklı bir bakış açısıyla ele alıyor.
Ortalamanın Ötesinde
İnsani Gelişme Raporu, eşitsizliğe ilişkin tartışmaların hem dikkate alınan eşitsizlik türleri hem de etkilenen kişiler açısından kısmi bir tablo sunan özet ölçümlere ve eksik verilere dayandığından hareketle “ortalamanın ötesinde” bir analiz çerçevesi öneriyor. Bu da eşitsizliğin dağılımına sayıya indirgeyici bir yaklaşımla bakmak yerine eşitsizliğin tüm toplumda, farklı yerlerde ve zaman içinde hangi yollarla oluştuğuna bakmak anlamına geliyor.
Bugünün Ötesinde
Eşitsizliğe dair pek çok analiz geçmişe veya bugüne odaklanıyor. Rapor, değişen bir dünyada gelecekte nelerin eşitsizliği şekillendireceğinin dikkate alınmasının gerekliliği üzerinde duruyor. 21. yüzyılı şekillendirecek olan iki sismik kaymayı -iklim değişikliği ve teknolojik dönüşümleri- işaret ediyor.
Beş Temel Mesaj
Rapor, gelir ve varlığı dikkate alan ekonomi eksenli bakış açısının ötesine geçerek eşitsizliklere yönelik yeni bir analiz çerçevesi öngörüyor. İnsani gelişmede yaşanan eşitsizlikleri ele alırken beş temel mesajı ortaya koyuyor.
Raporun ortaya koyduğu verilere göre 21. yüzyılda yaşam standartlarında büyük ilerleme sağlandı. Dünya genelinde daha önce benzeri görülmemiş ölçüde insan açlık, hastalık ve yoksulluktan kurtularak asgari geçim koşullarının üstüne çıktı. Çocuk ölüm oranlarında önemli bir düşüş ve buna bağlı olarak yaşam süresi beklentisinde kayda değer iyileşmeler söz konusu. Bu da alınacak çok yol olmasına rağmen bazı temel yetkinliklerdeki eşitsizliklerin çoğu ülke genelinde yavaş yavaş daraldığı azaldığı geliyor. Doğumda beklenen yaşam süresi, ilköğretim eğitimi almış nüfus yüzdesi ve cep telefonu aboneliği gibi alanlarda eşitsizliklerde daralma görülüyor. Öte yandan, veriler gelişmiş yetkinliklerdeki eşitsizliklerin arttığını ortaya koyuyor. İleri düzey bilgiye ve yaşamı değiştiren teknolojilere erişimle ilgili eşitsizlikler yaygın biçimde varlığını sürdürüyor. Bu yeni eşitsizlikler insanların 21. yüzyıl fırsatlarını değerlendirme, bilgi ekonomisi içinde işlev görme ve iklim değişikliği ile mücadele becerilerini etkiliyor.
Raporun mesajlarından biri de insani gelişmedeki eşitsizliklerin doğumda, hatta doğum öncesinde başladığı, yaşam boyunca birikebildiğidir. Rapor, farklı eşitsizliklerin birbiriyle etkileşim içinde olduğuna vurgu yapıyor. Örneğin düşük gelirli ailelerde doğan çocukların daha sağlıksız ve eğitime erişiminin düşük olması daha muhtemel. Daha düşük eğitimlilerin diğerleri kadar kazanamaması, daha sağlıksız çocukların okula gidememesinin daha muhtemel olması gibi.
Hemen Şimdi Harekete Geçmek
Raporda, yeni nesil eşitsizlikler ile mücadele, şimdiden -yerleşik siyasi hâkimiyete dönüşmeden- başlarsa bu eşitsizliklerin 21. yüzyıl süresince köklenmesinin önüne geçilebileceği argümanı sunuluyor. İnsani gelişmedeki eşitsizliklerde uzun ömürlü değişim sağlamanın yolu gelirin yeniden dağıtılmasının ötesinde, daha geniş kapsamlı ve daha sistematik politika yaklaşımlarına dayandırılıyor. İnsani gelişmedeki eşitsizlikleri gidermeye yönelik politikaları hem yetkinlikler hem gelirin genişletilmesi ve dağıtılmasını birbirine bağlayan çerçeve içinde ana hatlarıyla ortaya koyan bir yaklaşım öne sürülüyor. Bu yaklaşıma göre, eşitsizliklerin doğası ve nispi önemi ülkeden ülkeye değişiklik gösterirken bu eşitsizlikleri ele alan politikaların da çeşitlilik göstermesi gerekiyor.
Yeni Sistematik Bir Çerçeve
İnsani gelişme taleplerindeki eşitsizliklerin değerlendirilmesinin bir ölçüm devrimi gerektirdiği düşüncesinden hareketle rapor, söz konusu eşitsizliklerin giderilmesine yönelik politikalar tasarlanması için yeni nesil ölçüm araçlarını kapsayan bir çerçeve öneriyor. Yeni çerçevenin inşa sürecinin insani gelişmenin ilerlemesi açısından hangi eşitsizliklerin önemli olduğunun netleştirilmesini ve eşitsizlik örüntülerinin ve bunları nelerin yönlendirdiğinin daha iyi anlaşılmasını gerektirdiği vurgulanıyor. Rapor, okuyucuyu mevcut standart ölçümlerin gelir odaklı olması ve eşitsizlikleri yaratan mekanizmaları aydınlatmak için çok opak olması nedeniyle yanıltıcı olduğunu anlamaya davet ediyor. Eşitsizliklere gelirin ötesinde, ortalamaların ötesinde ve bugünün ötesinde bakılmasının değerini savunuyor.
2019 İnsani Gelişme Raporu’na ve rapora ilişkin ek kaynaklara http://hdr.undp.org adresinden erişebilirsiniz.
Daha fazla haber için buraya tıklayınız.
