Sürdürülebilir Kalkınma 2030 Gündemi, 2015 yılında gerçekleştirilen Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Zirvesi’nde kabul edilmiş, bu çerçevede 17 ana amaç ve bu amaçları gerçekleştirmek için 169 hedef belirlenmiştir. Bu amaç ve hedeflere erişim düzeyini izleyebilmek amacıyla 232 göstergeden oluşan bir sürdürülebilir kalkınma göstergeleri seti bulunmaktadır. TÜİK’in bu gösterge setine dayalı olarak hazırladığı Sürdürülebilir Kalkınma Göstergeleri 2010-2018 raporunda elde edilen bulgular şunlar:
Göreli yoksulluk oranı azaldı
2010 yılında %16,9 olan yoksulluk oranı, 2018 yılında 3 puan azalarak %13,9 olarak gerçekleşti. Yoksulluk sınırının altında kalan 15 yaşın altındaki fertlerin oranı, 2010 yılında %24,8 iken, 2018’de %21,6 oldu. Genç nüfusu temsil eden 15-24 yaş grubunda ise, 2010 yılında %18,5 olan yoksulluk oranı 2018’de %16,1 olarak gerçekleşti.
Anne ve beş yaş altı çocuk ölüm oranları azaldı
Anne ölüm oranı 2010 yılında yüz bin canlı doğumda 16,7 iken, 2018 yılında bu değer 13,6’ya geriledi.
Beş yaş altı ölüm hızı 2010 yılında bin canlı doğumda 15,5 iken, 2018 yılında 11,4 oldu. Aynı dönemde neonatal ölüm hızı da bin canlı doğum başına 7,6’dan 6’ya geriledi. Hastanede gerçekleşen doğumların oranı 2010 yılında %91,6 iken, 2018 yılında %98 oldu.
Kronik hastalıklara bağlı ölüm oranı azaldı
Kalp damar hastalıkları, kanser, diyabet ve kronik solunum hastalığına bağlı ölümlerin oranı 2010 yılında %73,6 iken, 2018 yılında %68,6 oldu. Aynı dönemde yüz bin nüfus başına düşen hekim sayısı 167’den 187’ye; ebe ve hemşire sayısı ise 224’ten 302’ye yükseldi.
Beş yaş altı çocukların %8,1’i fazla kilolu
Türkiye’de 2018 yılında beş yaşın altındaki çocukların %1,7’si boyuna göre zayıf iken, bu yaş grubundaki çocukların %8,1’inin boyuna göre fazla kilolu olduğu belirlendi. Boyuna göre kilolu olan beş yaş altı çocukların oranı 2013 yılına kıyasla 2,8 puan azalırken, boyuna göre zayıf olan aynı yaş grubundaki çocukların oranı sabit kaldı.
Beş yaşındaki çocukların net okullaşma oranı arttı
Beş yaş net okullaşma oranı 2015 yılında %67,2 iken 2018 yılında 8 puan artarak %75,2 olarak gerçekleşti. Üç ve dört yaşlarındaki çocuklar için erken çocukluk gelişimi endeksi 2018 yılında %73,7 olarak hesaplandı. Kız çocuklar için %78 olan endeks değeri, erkek çocuklar için %69,8 oldu.
Kadın yöneticilerin oranı %16’nın üzerine çıktı
Yöneticilik pozisyonlarındaki kadınların oranı 2012 yılında %14,4 iken 2018 yılında %16,3 olarak gerçekleşti. Türkiye Büyük Millet Meclisi’ndeki kadınların sandalye oranı, 2018 yılı Milletvekili genel seçimi sonuçlarına göre %17,3 oldu. 1 Kasım 2015 tarihli Milletvekili seçim sonuçlarına göre bu oran %14,7 idi.
Güvenilir içme suyu hizmetlerini kullananların oranı arttı
Güvenilir şekilde yönetilen içme suyu hizmetlerini kullanan nüfusun oranı 2010 yılında %98,3 iken, 2018 yılında %98,6 oldu. Güvenilir şekilde arıtılmış atık su oranı ise 2010 yılında %72,8 iken 8,1 puan artışla 2018 yılında %80,9 oldu.
İşsizlik oranı 2018 yılında %11 oldu
İşsizlik oranı 2018 yılında erkekler için %9,5 iken kadınlar için %13,9 oldu. İşsizlik oranı yaş grubuna göre incelendiğinde, en yüksek işsizlik oranı %22 ile 20-24 yaş grubundaki fertlerde gerçekleşti. Örgün ve yaygın eğitime devam etmeyen ve herhangi bir işte de çalışmayan 15-24 yaşındaki fertlerin oranı 2010 yılında %32,3 iken, 2018 yılında %24,5 olarak gerçekleşti. Bu 2018 yılında erkekler için %15,6 iken, kadınlar için %33,6 oldu.
Ar-Ge harcamalarının GSYH içindeki payı %1’in üzerine çıktı
Araştırma ve geliştirme harcamalarının gayrisafi yurt içi hasıla (GSYH) içindeki payı 2010 yılında %0,80 iken, 2018 yılında %1,03 olarak gerçekleşti. Bir milyon nüfus başına düşen araştırmacı sayısı ise 2010 yılında 880 iken 2018 yılında bu sayı 1.551 olarak gerçekleşti.
İmalat sanayinin GSYH içindeki payı %3,9 arttı
İmalat sanayi katma değerinin gayrisafi yurt içi hasıla (GSYH) içindeki payı 2010 yılında %15,1 iken 3,9 puan artışla 2018 yılında %19 olarak gerçekleşti. İmalat sanayi istihdamının toplam istihdam içindeki payı ise 2010 yılında %18,7 iken 2018 yılında %18,2 oldu. Toplam imalat sanayi katma değeri içinde mikro ölçekli girişimlerin payı 2010 yılında %7,8 iken, 2018 yılında bu oran %4,9 oldu.
Net resmi kalkınma yardımlarının GSYH içindeki payı %1,1 oldu
Türkiye’nin donör ülke olarak yapmış olduğu net resmi kalkınma yardımlarının toplam miktarı 2010-2018 döneminde yaklaşık dokuz kat artarak, 2018 yılında 8 milyar 612 milyon ABD Doları olarak gerçekleşti. Net resmi kalkınma yardımlarının GSYH içindeki payı ise 2010 yılında %0,13 iken, 2018 yılında %1,10’a yükseldi.
İnternet kullanan bireylerin oranı 2018 yılında %71 oldu
İnternet kullanan bireylerin oranı 2010 yılında %37,6 iken 2018 yılında %71 oldu. Bu oran erkeklerde %78,2, kadınlarda ise %63,9 olarak gerçekleşti.
Rapor kapsamında ortaya koyulan diğer bulgular ise şunlar:
– Sosyal koruma harcamalarının toplamı 2018 yılında 442 milyar 607 milyon TL olurken, bu harcamaların gayrisafi yurt içi hasıla içindeki payı %11,9 olarak gerçekleşti.
-İlkokul kademesindeki öğretmenlerin 2018 yılında %64’ünü kadınlar oluşturdu. Kadın öğretmenlerin toplam içindeki oranı ortaokul için %58,3 iken, ortaöğretim seviyesi için %50,8 olarak gerçekleşti.
– Doğalgaz aboneliği bulunan hanelerin oranı 2014’te %51 iken 2018 yılında bu oran %63,5‘e yükseldi. Elektriğe erişebilen nüfusun oranı ise 2010 yılından itibaren %100 olarak gerçekleşti.
– Saatlik ortalama brüt ücret 2018 yılı için 20,7 TL olarak tahmin edildi. Bu değer erkekler için 20,9 TL, kadınlar için 20,3 TL oldu.
-Ücretler ve sosyal koruma transferlerini içeren işgücü ödemelerinin gayrisafi yurt içi hasıla (GSYH) içindeki payı 2010 yılında %27,1 iken bu oran 2018 yılında %30,3 oldu.
-Ormanlık arazinin toplam arazi büyüklüğüne oranı 2010 yılında %27,1 iken 2018 yılında 1,4 puan artarak %28,5 oldu.
-Cep telefonu kullanan bireylerin oranı ise 2018 yılında %92,7 olarak tahmin edildi. Bu oran erkeklerde %96,3, kadınlarda %89,1 olarak gerçekleşti.
Kaynak: TÜİK
Daha fazla sürdürülebilir kalkınma haberi için buraya tıklayınız.
